باشگاه خبری فراساحل: توسعه مسیر خط لوله انتقال شمال تا کشورهای تولیدکننده نفت در صورت فعال شدن سوآپ توجیه اقتصادی دارد؛ زیرا در بلندمدت انتقال نفت خام با خط لوله بسیار ارزانتر و مطمئن‌تر از انتقال از طریق دریاست. عباسعلی جعفری نسب، مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران در این باره گفت: اگر کیفیت و مقدار نفت خام دریافتی در منطقه شمال مانند گذشته باشد، هم اکنون توانایی انتقال روزانه ١٢٠ هزار بشکه نفت خام را از نکا به ساری و از ساری به تهران برای تامین خوراک پالایشگاههای تهران و تبریز داریم.

وی افزود: خط لوله شمال آمادگی لازم را برای ازسرگیری عملیات انتقال نفت خام دارد و از هر زمان که اعلام شود، می‌تواند نفت خام را به مقصد برساند. جعفری نسب ادامه داد: براساس طراحی گذشته این خط لوله از نکا تا تهران و از تهران به پالایشگاه تهران و تبریز وجود دارد و تغییر خاصی با توجه به ظرفیت درخواستی از سوی پالایشگاه‎ها نیاز ندارد. به گفته وی، با این خط لوله، نفت خام به پالایشگاه تهران و تبریز می‌رسد، اما در صورت نیاز این امکان وجود دارد که خوراک پالایشگاه اراک هم با اندکی تغییر، تامین کنیم. مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، با اشاره به این که هم اکنون خط ظرفیت انتقال تا ٣٧٠ هزار بشکه را دارد، گفت: افزایش ظرفیت انتقال نفت خام با این خط لوله تا رقم ٥٠٠ هزار بشکه در روز وجود دارد.

امکان تغذیه خوراک پالایشگاه اراک با خط لوله شمال
وی، با اشاره به این که پالایشگاه‎های دیگر که از جنوب تغذیه می‌شوند و نیازی به انتقال نفت از شمال وجود ندارد، گفت: در برنامه‌ها‌ی آینده می‌توان برای انتقال بیشتر حجم سوآپ، خوراک پالایشگاه اراک را هم تامین کرد؛ البته اینها همگی به نوع و مقدار نفت خام تحویلی بستگی دارد.  جعفری نسب، با بیان این که مذاکراتی در زمینه سوآپ با روسیه و قزاقستان صورت گرفته است، گفت: هم اکنون ظرفیت انتقال خط لوله ٣٧٠ هزار بشکه در روز است؛ البته با توجه به این‎که انتقال نفت خام از دریا آغاز می‌شود و نفتکش‎هایی که در خزر تردد می‌کنند پنج تا هفت هزار تنی هستند، بنابراین انتقال نفت خام، تخلیه و بارگیری با نفتکش‎های کوچک زمانبر خواهد بود و به نظر می‌رسد تا رقم ٢٠٠ هزار بشکه بیشتر در روز امکان پذیر نباشد.

وی ادامه داد: در صورت نیاز باید خط لوله تا منابع تولید و میدان‎های نفتی امتداد یابد یا با نفتکش‎های بزرگتر منتقل شود. مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران افزود: تاسیسات دریایی و اسکله‎ها باید هم زمان از طرف ما و کشورهای صادرکننده تقویت شود که این کارها زمانبر بوده است، اما برای آغاز کار با ظرفیت روزانه ١٢٠ هزار بشکه مشکلی وجود ندارد. به گفته وی، خط لوله شمال با خطوط لوله فعال تفاوت زیادی نداشته است، زیرا این خط تحت فشار هست و دائم کنترل می‌شود.

تداوم پایش وضع خط لوله شمال
جعفری نسب، با اشاره به گذر این خط لوله از مناطق جنگلی و کوهستانی اعلام کرد: همه عملیاتی که برای نگهداری و تعمیرات خط در این سال‎ها لازم بوده، انجام و مرتب وضع خط پایش شده است. وی یادآور شد: در این سال‎ها  چند بار نفت خام را از این خط به شمال منتقل کردیم و از آنجا با همین خط برگرداندیم که نفت خام جریان داشته باشد تا از مسائل ماندگاری و ایجاد رسوب در خط جلوگیری شود، همچنین برنامه پیگرانی هوشمند خط را در برنامه داریم که اگر خط فعال شد، می‌توانیم عملیات را اجرایی کنیم. مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران ادامه داد: خط لوله شمال ٣١٠ کیلومتر از نکا تا تهران ٣٢ اینچ و بخش ٩٠ کیلومتری پایانی به سمت تهران ٣٠ اینچ است. به گفته وی، این خط قابلیت افزایش ظرفیت تا ٥٠٠ هزار بشکه را هم دارد، امابه دلیل محدودیت‎های بخش دریایی به نظر نمی‌رسد بتوان بیشتر از ٢٠٠ هزار بشکه در روز منتقل کرد.

ازسرگیری سواپ نفت خام سبب رونق اقتصادی کشور می‌شود
جعفری نسب، درباره توسعه این خط گفت: در صورت فعال شدن این خط توسعه مسیر خط تا کشورهای تولیدکننده توجیه اقتصادی خواهد داشت، زیرا در بلندمدت انتقال با خط لوله بسیار ارزانتر و مطمئن تر از انتقال دریایی است. وی، با اشاره به تاثیرات از سرگیری سوآپ افزود: به هر حال ارتباط با کشورهای همسایه تقویت و توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه بر رونق اقتصادی و روابط سیاسی دو جانبه تاثیر دارد. مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران اعلام کرد: تامین نفت خام مورد نیاز پالایشگاه تهران و تبریز از شمال سبب کاهش مسافت و مصرف انرژی  می‌شود و به دنبال آن صرفه جویی منابع و امنیت بیشتری را به همراه خواهد داشت.

توسعه تجارت نفت در خارک با از سرگیری سوآپ
وی با اشاره به این که با از سرگیری سوآپ در خارک هم قدرت مانور بیشتری خواهیم داشت، گفت: شرکت‌ها‌ی طرف قرارداد با ایران اگر متعهد به برداشت از خارک شوند، این موضوع توسعه تجارت نفت را در پی خواهد داشت. سوآپ در لغت به معنای «معامله پایاپای، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جایگزین کردن، جانشین کردن" است و در اصطلاح " به این معنی است که یک کالا را از یک نقطه تحویل گرفت و دقیقا همان میزان کالا را در نقطه ای دیگر تحویل داد.»

در دهه ١٩٩٠ و پس از فروپاشی شوروی سابق و استقلال یافتن کشورهای آسیایی مرکزی این کشورها برای توسعه اقتصادی خود، به صادرات نفت نیاز مبرم داشتند و این در حالی بود که امکانات آنان جهت رساندن نفت خود به دست مصرف کنندگان در اروپا، آسیا و آمریکا بسیار محدود بود. به همین دلیل در سال ١٣٧٥ قراردادی میان ایران و قزاقستان امضا شد که براساس آن روزانه ٤٠ هزار بشکه نفت خام سبک از قزاقستان تحویل پالایشگاه تبریز و تهران می‌شد و در عوض به همین مقدار نفت خام سبک ایران در خلیج فارس برای شریکان بازرگانی قزاقستان تحویل آنها می‌شد.

در روش سوآپ تولیدکنندگان نفت در حوزه دریای خزر (روسیه،قزاقستان و ترکمنستان) نفت صادراتی خود را با نفتکش به پایانه نفتی شمال ایران تحویل می‌دهند سپس ایران این نفت را به پالایشگاه‌ها‌ی تهران و تبریز انتقال می‌دهد و نفت پالایش شده برای مصرف داخلی توزیع می‌شود و ایران معادل نفت را در جزیزه خارک به کشورهای هدف صادر می‌کند. نخستین عملیات سوآپ نفت خام ایران در سال ٧٥ انجام شد و پس از ١٤ سال در سال ٨٩ با دستور وزیر نفت دولت دهم به یکباره سوآپ نفت خام قطع شد و کشورها و شرکت‎ها با کشورهای دیگر منطقه قرارداد امضا کردند.